Karmenu Mallia u Ibnu Xandru (il-lhudi)

Id-deċiżjoni ta’ Karmenu Mallia li jidħol jaħdem fil-Casa Bottega ta’ Carlo Darmanin kienet bla ebda dubju għażla fenomenali li permezz tagħha kiseb l-aqwa suċċessi u ħilijiet fil-ħajja statwarja tiegħu. Dan minn ħafna angoli. L-ewwel u qabel kollox mil-lat edukattiv artistika. Bħalma diġa rajna f’xogħolijiet diġa midbugħa minna, Karlu Darmanin għola wisq ‘il fuq fil-ħidma statwarja tiegħu. Karlu Darmanin kien ġenju artistiku Malti li minn idejh ħarġu kapulavuri artistiċi u statwarji tassew kbar. għalhekk bla tlaqliq nistgħu ngħidu li jekk tieħu edukazzjoni statwarja u artistika taħt bniedem ċelebri bħalma hu Karlu Darmanin ma tistax ma tkunx iddixxiplinat sew mil-lat artistiku edukattiv. Naturalment hemm l-element intrisiku bħala artist, li titwieled bih. Ħadd ma jsir poeta għax il-poeta jitwieled poeta. Ħadd ma jsir artist minn kull lat, sew jekk pittur sew jekk statwarju. Il-pittur jitwieled bit-talenti ta’ pittur sa minn ġuf ommu. Illum teknikament ngħidu il-ġenes tal-familja. Hekk ukoll nistgħu ngħidu għal kull bniedem li jgawdi t-talenti jew il-ġenes statwarji. Imma hi l-edukazzjoni artistika, f’termini qodma, t-taħriġ li jagħmlek bniedem aktar u aktar ħili f’kull karriera li kull bniedem, wara li jkun jemmen fih innifsu jagħżel mhux biss biex iqatta’ l-itwal siegħat ta’ ħajtu, imma ukoll l-għodda biex biha jaqla x’jiekol hu nnifsu u jekk ikun miżżewweġ il-familja tiegħu ukoll.

Taħt Karlu Darmanin, Karmenu Mallia ma seta ma jkollux l-aqwa u l-isbaħ edukazzjoni artistika u statwarja. Żgur li Karlu Darmanin kien jitlobu jeżiġi mill-apprentisti u studenti tiegħu dak li hu biss l-aħjar, fix-xogħolijiet tiegħu li laħqu tant perfezzjoni artistika. Inkella kien ikisser xogħolijietu stess u jeqred lilu nnifsu. Meta niftakru kemm għal tant snin ħadem Karmenu Mallia ma’ Karlu Darmanin sa ma mbagħad infatam u beda jfendi għal rasu fil-ħanut ġewwa Ħal Qormi wara l-mewt tal-imgħallem tiegħu ma nistgħux ma nikkonkludux loġikament li Karmenu Mallia laħaq tarġa għoljaa artistika fix-xogħolijiet tiegħu. Karmenu Mallia baqa’ jaħdem għall-imgħallem tiegħu, Karlu Darmanin imlaqqam il-Karlozzu sakemm Karlu Darmanin ħalla dan il-wied tad-dmugħ fl-1909. Żgur li meta Karmenu Mallia beda jaħdem għal rasu dan kellu xi ħaġa żgħira fuq l-erbgħin sena. Allura kien bniedem matur kemm mil-lat fiżiku, intelletwali u artistiku. L-għomor ta’ erbgħin sena jagħmel lil kull bniedem fl-aqwa tal-karriera tiegħu jew l-aħjar ta’ ħajtu minn kull lat.